BABY LED WEANING – sposób karmienia sterowany przez dziecko
Prawidłowe żywienie we wczesnym okresie życia jest jednym z czynników determinujących rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. Może wpływać na zmniejszenie wystąpienia w życiu dorosłym wielu chorób cywilizacyjnych, do których bez wątpienia możemy zaliczyć otyłość, alergie, cukrzycę typu 2, nowotwory i miażdżycę. Wprowadzanie pokarmów uzupełniających jest zatem jednym z większych wyzwań czekających na rodziców.
Czy istnieje optymalny wiek, w którym nasze dziecko jest gotowe do spożywania nowych produktów? Jaka powinna być kolejność wprowadzania poszczególnych produktów oraz w jakiej formie powinny wystąpić w diecie dziecka? To tylko nieliczne pytania jakie pojawiają się podczas rozszerzania diety dziecka. Od wielu lat specjaliści zajmujący się żywieniem niemowląt i małych dzieci oraz tematyką programowania metabolicznego nieustannie poszukują najbardziej optymalnego modelu żywienia, którego zadaniem byłoby nabycie pożądanych nawyków żywieniowych i zapewnienie prawidłowego rozwoju dziecka poprzez zmniejszenie ryzyka niedoborów.
Wprowadzanie pokarmów uzupełniających
W Polsce obowiązuje pewien konkretny schemat żywienia niemowląt w pierwszym roku życia. Podane są w nim orientacyjne liczby posiłków i wielkości porcji oraz przykłady produktów, które należy wprowadzać w kolejnych miesiącach. Celem nadrzędnym, do którego należy dążyć jest wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia. Dopiero po tym czasie należy wprowadzać nowe produkty do diety dziecka. Szczególną wagę przywiązuje się do umiejętności jakie posiada dziecko w kolejnych miesiącach życia. Do nich dostosowuje się rodzaj i konsystencję podawanych pokarmów.
Początkowo zaleca się podawanie pokarmów o konsystencji płynnej, następnie papkowatej, stopniowo przechodząc do postaci stałej. Jednak zgodnie z aktualnym stanem wiedzy nie ma jednoznacznych danych dotyczących czasu wprowadzania poszczególnych produktów, ich rodzaju i konsystencji. Fakt ten pozostawia pewną dowolność w działaniu nie tylko rodzicom, ale także i naukowcom i jest podłożem do powstania alternatywnych modeli wprowadzania pokarmów uzupełniających.
Baby Led Weaning
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych modeli wprowadzania pokarmów jest metoda BWL – Baby Led Weaning, czyli sposób karmienia sterowany przez dziecko. Zgodnie z założeniami tego modelu wprowadzanie pokarmów uzupełniających należy rozpocząć kiedy dziecko potrafi już samodzielnie siedzieć i chwytać poszczególne produkty. Następuje to najczęściej w 6-7 miesiącu życia. Pominięty zostaje etap karmienia łyżeczką i podawania pokarmów o konsystencji papkowatej, do których zaliczyć możemy gotowane i przetarte lub zmiksowane warzywa i owoce oraz półpłynne kaszki. W zamian dziecko może otrzymywać produkty, które będzie w stanie samo chwycić i zjeść – tzw. „finger foods”. Podawać możemy krążki i słupki warzyw i owoców, różyczki brokuła czy kalafiora, gęstą i kleistą kaszę, a w dalszej kolejności pozostałe produkty zbożowe – skórki od pieczywa, sucharki, kasze, makaron.
Wprowadzanie nowych produktów metodą BWL może odbywać się podczas karmienia piersią. Głównym zadaniem rodziców powinno być zaoferowanie dziecku przy okazji każdego posiłku kilku produktów spożywczych. Warto, żeby różniły się wyglądem, smakiem, zapachem i teksturą. Dzięki temu dziecko mogło rozwijać swoje zdolności poznawcze. Na samym początku dozwolone i wskazane jest spożywanie poszczególnych produktów przez dziecko palcami. W kolejnym krokiem jest przyzwyczajanie do używania sztućców. Należy pamiętać, że wprowadzanie poszczególnych produktów to kwestia bardzo indywidualna. Zanim dziecko zaakceptuje dany produkt czasem trzeba go podać nawet do kilkunastu razy. Małe dzieci mają większe trudności z akceptowaniem smaku warzyw, ze względu na wrodzoną preferencję smaku słodkiego. Dlatego wprowadzanie pierwszych pokarmów powinno się rozpocząć właśnie od nich.
Wielokrotne podawanie różnych warzyw sprzyjać będzie rozwojowi tolerancji ich smaku. Nowe produkty w diecie dziecka należy wprowadzać stopniowo obserwując reakcję dziecka i zaczynając od niewielkich ilości.
BWL – potencjalne zalety i wady metody
Większość z dotychczas przeprowadzonych badań wskazuje, iż dzieci karmione metodą BWL w porównaniu do dzieci karmionych tradycyjnie – łyżeczką przez opiekunów charakteryzują się niższą masą ciała, co może wpływać na redukcję ryzyka wystąpienia otyłości zarówno w wieku dziecięcym, jak i w życiu dorosłym. Wskazuje się na fakt lepszego kształtowania się u dziecka umiejętności samoregulacji mechanizmów apetytu i sytości, ponieważ ilość spożytej żywności jest zwykle równa potrzebom fizjologicznym dziecka. W tej metodzie to właśnie dziecko, a nie rodzic decyduje co i ile zje.
W sytuacji kiedy produkty wprowadzane są metodą tradycyjną to rodzic ma kontrolę nad ilością spożytego przez dziecko posiłku, może nadmiernie zachęcać je do jedzenia, co w konsekwencji może doprowadzić do przekarmienia. Z drugiej strony pojawiły się również doniesienia mówiące o niewystarczającym spożyciu żywności przez dzieci karmione metodą BWL. Część z badanych dzieci charakteryzowała się zbyt niskim wskaźnikiem masy ciała w stosunku do rekomendowanych wartości, co może stanowić podstawę do rozwoju niedożywienia i powstania chorób wynikających z niedoboru poszczególnych składników odżywczych. Jednym z częściej wymienianych problemów jest ryzyko niedoboru żelaza i wystąpienie anemii. W tym przypadku należy zwrócić szczególną uwagę na spożytą przez dziecko ilość podanej porcji oraz produkty wprowadzane do diety, które powinny cechować się wysoką wartością odżywczą. Często produkty podawane dzieciom karmionym metodą BWL nie są dostosowane do ich potrzeb i pochodzą z rodzinnego stołu.
Nie wszystkie dzieci rozwijają swoje umiejętności motoryczne w jednakowym czasie. Samodzielne jedzenie może potęgować wystąpienie zadławienia. Aby tego uniknąć należy na samym początku bardzo uważnie obserwować spożywane przez dziecko poszczególnych produktów. W szczególności tych, które pojawiają się w diecie po raz pierwszy. Kontroli powinna podlegać częstość podawania posiłków i ich ilość oraz to w jaki sposób dziecko je. Należy zwrócić uwagę, czy je szybko i łapczywie.
Pozytywne doniesienia wskazują, iż dieta dzieci karmiona metodą BWL jest bardziej urozmaicona. Samo dziecko częściej dokonuje lepszych wyborów żywieniowych niż dzieci karmione metodą tradycyjną. To może mieć wpływ na ukształtowanie się korzystnych nawyków żywieniowych w przyszłości. Wydaje się również, iż metoda BWL może mieć pozytywny wpływ na rozszerzanie diety dziecka. Jest ono bardziej otwarte na nowe smaki i zapachy, ponieważ samodzielnie decyduje o spożytych produktach.
Tradycyjnie czy alternatywnie?
Proces wprowadzania pokarmów uzupełniających jest niewątpliwie jednym z ważniejszych momentów w życiu dziecka. Wpływa on na jego kondycję i rozwój psychofizyczny oraz kształtuje pewne nawyki żywieniowe. Istnieje wiele korzyści wynikających z karmienia dzieci metodą BWL. Jednak z uwagi na wciąż niewystarczającą ilość dostępnych badań naukowych nie jest to sposób karmienia oficjalnie rekomendowany przez ekspertów zajmujących się żywieniem niemowląt i małych dzieci.
Ostateczna decyzja należy jednak do rodzica.
Klaudia Wiśniewska, dietetyk kliniczny
Instytut Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej SANVITA
PUBLIKACJA: Super Mama, 2016