Problem nadwagi i otyłości jest zjawiskiem coraz częściej występującym w Polsce. Wśród dzieci w wieku przedszkolnym nadwaga występuje u 7-11% dziewcząt i u chłopców 8-16%, natomiast otyłość u 3,5- 5% dziewcząt i u 4-5%.chłopców. Niepokojący jest fakt, że wartości te wzrastają.
ROZPOZNANIE
Główną rolę w diagnozowaniu nadwagi bądź otyłości odgrywają badania antropometryczne oraz badania ogólnolekarskie. Nadwagę i otyłość możemy definiować korzystając z siatek centylowych. Nadwagę definiuję się w sytuacji, gdy wartość wskaźnika względnej masy ciała BMI dziecka znajduje się pomiędzy 85 a 95 centylem a otyłość, gdy wartość BMI jest wyższa niż 95 centyl. W diagnostyce otyłości bardzo ważną rolę odgrywa określenie masy oraz lokalizacji tkanki tłuszczowej w organizmie. Metodami diagnostycznymi stosowanymi w tym celu są metody obrazowe (np. tomografia komputerowa) oraz badanie BIA – analiza impedancji elektrycznej. Szczegółową analizę składu ciała metodą bioimpedancji elektrycznej oceniającą nie tylko zawartość tkanki tłuszczowej, ale także zawartość innych parametrów (beztłuszczowa masa ciała, tk. mięśniowa, zawartość wody zewnątrz- i wewnątrzkomórkowej, masa białka i in.) można wykonać w niektórych szpitalach, instytutach, specjalistycznych poradniach dietetycznych . Profesjonalnie badanie powinno być wykonywane w pozycji leżącej, rozluźnionej.
PRZYCZYNY
Obok czynników genetycznych i metabolicznych za główną przyczynę nadmiaru masy ciała oraz otyłości odpowiedzialne są czynniki środowiskowe. Należą do nich: nieprawidłowe nawyki żywieniowe (nadmierne spożycie pokarmów, niedobory określonych składników odżywczych) oraz niska aktywność fizyczna. W ok. 60-70% przypadków nadwaga jest wynikiem nadmiernej podaży energii i zbyt niskiej aktywności fizycznej. Spożywanie przez dzieci wysokoprzetworzonej żywności, nadmierne dosalanie potraw, mało urozmaicone posiłki, z niską zawartością warzyw to główne błędy w żywieniu dzieci. Warto również zwrócić uwagę na spożywane w nadmiarze soki, co może predysponować do rozwoju otyłości bądź nadwagi.
Soki są źródłem cennych witamin, ale i cukru, o czym rodzice często zapominają. Czas spędzany biernie przez dzieci wpływa na zwiększenie masy ciała. Badanie Nurse’s Health Study wykazało, że czas spędzony przed telewizorem (powyżej 2h dziennie) zwiększa ryzyko rozwoju otyłości o 23%. Krótki czas snu również może wpływać na rozwój otyłość u dzieci. Wiąże się to ze wzrostem stężenia hormonów (greliny i leptyny), co prowadzi do zwiększenia łaknienia, a dalej do przyrostu masy ciała.
ZMIANA NAWYKÓW
Jeśli dziecko ma nieprawidłowe wskaźniki masy ciała nie oznacza to, że jest skazane do końca życia na nadwagę lub otyłość, ale jest sygnałem dla rodziny do wdrożenia leczenia. Zagrożeniem dla zdrowia dzieci jest traktowanie nadmiernej masy ciała jako sytuacji przejściowej. Leczenie otyłości u dzieci opiera się przede wszystkim na zmianie nawyków żywieniowych i wdrożeniu aktywności fizycznej. Jak więc pozbyć się dodatkowych kilogramów? Przede wszystkim należy ograniczyć spożycie cukru przez dziecko, w tym cukru pochodzącego ze słodyczy, jak również i z soków. Ograniczyć należy również produkty o wysokiej zawartości tłuszczu oraz wprowadzić do diety więcej warzyw. Istotna jest również regularność w spożywaniu posiłków oraz odpowiednia podaż płynów. W postępowaniu żywieniowym u dzieci do lat 7, nie stosuje się diety ubogoenergetycznej. Ograniczenie energii może powodować utratę beztłuszczowej masy ciała, wpływa hamująco na wydatkowanie energii. Dlatego też leczenie żywieniowe opiera się głównie na jakościowej zmianie diety.
JAK LECZYĆ?
Leczenie otyłości u dziecka to przede wszystkim leczenie dietetyczne, niezbędna jest wizyta u specjalisty. Według badań, najlepsze wyniki u dzieci otrzymuje się dzięki terapii behawioralnej w rodzinie. Dzieci podczas leczenia dietetycznego potrzebują wsparcia bliskich osób. Leczenie żywieniowe dziecka przynosi lepsze rezultaty, jeśli włączy się do tego cała rodzina. Terapia powinna być prowadzona przez dietetyka klinicznego, lekarza pediatrę, rehabilitanta, a także psychologa. Dieta powinna być ustalana indywidualnie. Zaleca się, aby rodzice prowadzili dzienniczek żywieniowy, w którym będą zapisywane pory posiłków i ich skład. Może to pomóc w lepszej kontroli spożywanego pożywienia.
RUCH TO ZDROWIE
Aktywność fizyczna jest ważnym elementem skutecznego leczenia otyłości prostej u dzieci. Często przyczyną powstawania nadwagi i otyłości jest właśnie siedzący tryb życia. Wdrożenie aktywności fizycznej zwiększa metabolizm, zmniejsza poziom cholesterolu i obniża ciśnienie. Dzięki zwiększeniu aktywności możemy osiągnąć ujemny bilans energetyczny. Warto jednak pamiętać, by aktywność nie była obowiązkiem a przyjemnością, dlatego należy dobierać formy ruchu indywidualnie dla każdego dziecka, konsultując się przy tym z lekarzem, czy dany rodzaj ruchu jest wskazany.
SKUTKI
Nadwaga w okresie dzieciństwa predysponuje do wystąpienia wielu chorób w życiu dorosłym (cukrzycy typu 2, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego jak również choroby niedokrwiennej serca i niektórych nowotworów. Otyłe dziecko ma średnio 3-krotnie zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego w porównaniu z rówieśnikami z należną masą ciała Otyłość przyczynia się również do rozwoju chorób układu oddechowego, dróg żółciowych, wątroby a także układu kostnego Nadmiar masy ciała może również doprowadzić do wad postawy, płaskostopia czy koślawości kolan. Do następstw otyłości należą także zaburzenia pulmonologiczne takie jak bezdech w czasie snu, ograniczona tolerancja wysiłku, astma oskrzelowa, która ma lżejszy przebieg u dzieci szczuplejszych. Otyłość oprócz wyżej wymienionych skutków zdrowotnych, może prowadzić do problemów o podłożu psychologicznym Dzieci z nadmierną masą ciała są często dyskryminowane przez swoich rówieśników. Może do prowadzić do rozwoju depresji czy w życiu późniejszym zaburzeń odżywiania takich jak bulimia czy jadłowstręt psychiczny.
Ewa Lipka-Kozanka
Dietetyk kliniczny, psychodietetyk
Publikacja: DOBRA MAMA