Żywienie w Przewlekłej Obturacyjnej Chorobie Płuc. Dietetyk kliniczny o POChP
POChP jest ogólnoustrojową chorobą postępującą, związaną z nieprawidłową odpowiedzią zapalną płuc na szkodliwe cząstki lub gazy. Charakteryzuje się ograniczeniem przepływu powietrza przez płuca, co upośledza funkcję układu oddechowego. Zmianom w układzie oddechowym towarzyszą także niepożądane konsekwencje, takie jak: kacheksja, osteoporoza, zanik beztłuszczowej masy ciała, depresja, niedokrwistość oraz zwiększona zapadalność na choroby układu krążenia. Choroba ta dwa razy częściej dotyka mężczyzn niż kobiet. Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest uważana za jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności i śmierci na świecie. Jak pokazują badania 95% chorych na POChP to osoby palące obecnie lub będące palaczami w przeszłości, jednak choroba ta rozwija się tylko u około 20% osób w tej grupie. Dane te pokazują, że w rozwoju POChP ważną rolę odgrywają także inne czynniki m.in. dieta i stan odżywienia organizmu oraz występowanie chorób współistniejących.
Niedożywienie w Przewlekłej Obturacyjnej Chorobie Płuc
Zaburzenia stanu odżywienia stanowią poważny problem wśród chorych z POChP i występują u około 30-60% pacjentów hospitalizowanych oraz 10-45% pacjentów ambulatoryjnych. Niedożywienie obejmuje niedobór dostarczanej wraz z pożywieniem energii, ale także witamin, składników mineralnych i makroskładników. Dotyczy ono zatem zarówno osób z niedowagą, jak i nadmierną masą ciała. Ze względu na towarzyszące schorzeniu objawy wyróżniamy dwie postacie POChP: „pink puffer” (różowy sapacz), którą charakteryzuje występowanie niedowagi, duszności, kaszlu oraz częściowej niewydolności oddechowej oraz „blue bloater” (siny nadymacz), która związana jest z otyłością, całkowitą niewydolnością oddechową oraz sinicą. Obie postacie wymagają przeprowadzenia u pacjenta dogłębnej diagnostyki pod kątem występowania niedożywienia. Stan niedożywienia u pacjentów z POChP określany jest jako kacheksja płucna. Najczęściej występującym zaburzeniem stanu odżywienia w tej grupie chorych jest niedożywienie białkowo-energetyczne zawiązane z nieadekwatną do zapotrzebowania podażą białka oraz wartością energetyczną diety.
Do wystąpienia zaburzeń stanu odżywienia u chorych z POChP może przyczynić się także występowanie chorób współistniejących, wzmożonego metabolizmu spowodowanego intensywniejszą pracą płuc, przewlekłego zapalenia płuc, nawracających infekcji, co skutkuje zmniejszonym spożywaniem pokarmów. Zaburzenia w spożywaniu posiłków są zwykle odnotowywane u pacjentów którzy, mają problemy zarówno z robieniem zakupów, jak i przygotowywaniem potraw, wykazują brak apetytu, podczas jedzenia występuje zwiększone uczucie bezdechu, mają problemy z połykaniem i uczucie suchości w ustach (głównie jako efekt przyjmowanych leków). Niedożywienie prowadzi do wydłużenia okresu hospitalizacji, a przewlekle występujące może prowadzić do dalszych, negatywnych konsekwencji klinicznych. Jednym ze skutków niedożywienia jest ubytek masy mięśniowej, w tym mięśnia sercowego, co prowadzi do zmniejszenia pojemności wyrzutowej serca i pogorszenia warunków wentylacji, utrudnionej przez zmniejszenie masy mięśni międzyżebrowych i przepony. U chorych zagrożonych niedożywieniem lub niedożywionych dietetyk dokonuje pełnej oceny sposobu żywienia w oparciu o wywiad żywieniowy.
W wywiadzie żywieniowym zwraca się szczególną uwagę na aktualny sposób odżywiania się chorego, liczbę i rodzaj posiłków. Nieodłącznym elementem podczas konsultacji dietetycznej online lub w gabinecie jest określenie zapotrzebowania na energię i podstawowe składniki odżywcze oraz ustalenie zaleceń żywieniowych do diety, w celu pokrycia zapotrzebowania na te składniki. Dietetyk wykonuje także badania antropometryczne, które stanowią jedną z metod oceny stanu odżywienia pacjenta. Dietetyk kliniczny może również wykonać badanie składu ciała w gabinecie dietetycznym.
Postępowanie dietetyczne u pacjentów z Przewlekłą Obturacyjną Chorobą Płuc. Dieta w POChP
Wspomaganie żywieniowe stanowi niezbędny element kompleksowej terapii POChP. Jego celem jest osiągnięcie i zachowanie prawidłowej masy ciała oraz stanu odżywienia organizmu, a także zwiększenie skuteczności leczenia, złagodzenie objawów oraz ogólna poprawa stanu zdrowia. Planowana interwencja dietetyczna powinna uwzględniać występowanie jednej z dwóch postaci POChP oraz obejmować dietoterapię schorzeń współistniejących. Eksperci z National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE) zdefiniowali zalecane wartości BMI dla pacjentów z POChP w zakresie od 20 kg/m2 do 25 kg/m. Jest to zakres, którego osiągnięcie powinno stanowić cel interwencji dietetycznej. Zmiany w sposobie żywienia powinny zostać wprowadzone jak najwcześniej w celu zapobiegnięcia wystąpienia niedożywienia. Dieta powinna uwzględniać zapotrzebowanie na energię, podstawowe składniki odżywcze, witaminy i składniki mineralne oraz preferencje żywieniowe chorego. W związku z zaburzeniami apetytu oraz problemami z przyjmowaniem pokarmu u pacjentów z POChP należy zwrócić uwagę nie tylko na masę posiłków, ale przede wszystkim częstotliwość ich spożycia.
Dieta
Dieta pacjentów powinna opierać się na zasadach zdrowego odżywiania: charakteryzować się niską zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych, wysoką zawartością błonnika pokarmowego, zawierać węglowodany złożone, pełnowartościowe białko, oraz odpowiednie ilości warzyw i owoców. Pacjentom z POChP zalecana jest dieta o ograniczonej podaży węglowodanów (nawet do 35% wartości energetycznej diety), wysokotłuszczowa (do 45% wartości energetycznej diety). Zapotrzebowanie na białko u pacjentów z POChP wzrasta do 20% wartości energetycznej diety. W diecie powinny znaleźć się produkty białkowe o wysokiej wartości odżywczej tj. mleko i produkty mleczne, jaja, chude gatunki mięsa, wspomagające utrzymanie i funkcjonowanie mięśni oddechowych. Wskazane jest wprowadzenie do diety roślinnych źródeł tłuszczów oraz ryb, zawierających jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe.
Szczególne działanie wykazują wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, które hamują rozwój i nasilenie stanu zapalnego. Innymi ważnymi związkami obecnymi w żywności są antyoksydanty, takie jak witamina E, D, A, C, betakaroten, ubichinon, flawonoidy, kwercetyna i selen, które uważane są za „pierwszą linię obrony” przeciw wolnym rodnikom tlenowym, które negatywnie oddziałują na komórki organizmu i inicjują rozwój stanu zapalnego. Związki te obecne są przede wszystkim w warzywach i owocach. Jak pokazują badania, spożywanie żywności bogatej w antyoksydanty poprawia czynność płuc. Korzystne działanie w prewencji i łagodzeniu objawów POChP tj. duszność wykazują również izoflawony sojowe obecne w soji i produktach sojowych.
Dietetyk kliniczny pomoże wprowadzić powyższe zmiany w praktyce i przygotuje dietę medyczną dostosowaną do indywidualnych potrzeb pacjenta. U pacjentów z POChP bardzo ważnym elementem terapii żywieniowej jest przyjmowanie prawidłowej ilości płynów, w celu niedopuszczenia do odwodnienia organizmu, łatwiejszego odkrztuszania wydzieliny i uzupełniania składników mineralnych w organizmie. Zaleca się wypijanie minimum 6-8 szklanek płynów nie zawierających kofeiny, takich jak woda. Napoje zawierające kofeinę mogą powodować powstawanie niepożądanych reakcji z niektórymi lekami oraz prowadzić do odwodnienia organizmu. Ważnym elementem kontroli diety jest zawartość soli w produktach spożywczych i płynach. Nie wskazane jest dodawanie soli do potraw. Duże ilości soli w diecie, mogą skutkować nadmiernym zatrzymywaniem wody w organizmie, co może powodować problemy w oddychaniu oraz podwyższać ciśnienie krwi.
Podsumowanie
Leczenie Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc powinno obejmować farmakoterapię, rehabilitację oraz dietoterapię, mające na celu uzyskanie optymalnych efektów w łagodzeniu objawów POChP i zapobieganiu nawrotom choroby. Podczas konsultacji online lub w gabinecie dietetyk kliniczny może pomóc w zaplanowaniu właściwej strategii żywieniowej uwzględniającej indywidualne potrzeby chorego pacjenta.
Autor: Zuzanna Szypowska
Zapraszamy na konsultacje online z dietetykiem Zuzanną 
Szypowską:
Wtorki: 9:00-15:00
Czwartki: 9:00-15:00
Nadwaga i otyłość- nasze programy
Dieta w przypadku zakażenia Helicobacter pylori
————————————————————————————————————————————————————————————-Bibliografia:
- National Institute for Health and Clinical Excellence. Management of Chronic Obstructive Pulmonary Disease in Adults in Primary and Secondary Care. NICE, London 2010. Dostęp www.nice.org.uk/CG101 (24.04.2020).
- Posłuszna D., Doboszyńska A.: Ocena stanu odżywienia u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) oraz wpływ diety na ryzyko jej wystąpienia. Pneumonol. Alergol. Pol. 2011,79(2): 109–115.
- Mandecka A., Regulska-Ilow B: Stan odżywienia i planowanie interwencji dietetycznych u pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): 187-196.
- Ambrosino N., Simonds A.: Kliniczne postępowanie w bardzo ciężkiej postaci POChP Przedrukowano za zgodą z: Respiratory Medicine 2007, 101: 1613–1624.
- Hirayama F. i wsp.: Dietary intake of isoflavones and polyunsaturated fatty acids associated with lung function, breathlessness and the prevalence of chronic obstructive pulmonary disease: Possible protective effect of traditional Japanese diet. Dostęp https://doi.org/10.1002/mnfr.200900316 (24.04.2020)
- Keranis E. i wsp.: Impact of dietary shift to higher-antioxidant foods in COPD: a randomised trial. European Respiratory Journal 2010, 36: 774-780.
- Hansona C. i wsp.: Diet and vitamin D as risk factors for lung impairment and COPD. Translational Research 2013, 162(4): 219-236.
- Collins P. i wsp.: Nutritional support in chronic obstructive pulmonary disease: a systematic review and meta-analysis. The American Journal of Clinical Nutrition 2012, 95(6): 1385–1395.
-
Decramer M. i wsp.: Chronic obstructive pulmonary disease and comorbidities. The Lancet Respiratory Medicine 2013, 1(1): 73-83.
