DIETA MATKI W OKRESIE KARMIENIA PIERSIĄ – FAKTY I MITY
Specjaliści rekomendują wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka, przy czym zaleca się jego kontynuację w kolejnych miesiącach, przy jednoczesnym podawaniu pokarmów uzupełniających. Skład pokarmu matki zapewnia dziecku prawidłowe wzrastanie: przyrosty masy i długości/wysokości ciała, optymalny stan odżywienia oraz rozwój intelektualny i wpływa na odległe efekty zdrowotne, programując stan zdrowia małego dziecka na wszystkie kolejne lata życia. Często zdarza się jednak, że podczas karmienia piersią u dziecka pojawia się kolka lub zmiany skórne. Czy dieta matki ma na to wpływ? Czy konieczne stosowanie jest konkretnej diety w tym okresie?
Skład pokarmu kobiecego ciągle się zmienia i dostosowuje do potrzeb dziecka w zależności od czasu trwania ciąży, pory dnia i nocy, czasu od rozpoczęcia każdego karmienia i czasu trwania pojedynczego karmienia. Zależeć też może od miejsca zamieszkania – trochę inny skład mleka mają kobiety mieszkające na obszarach o wysokiej temperaturze powietrza, a inny te, które mieszkają w miejscach o niskiej temperaturze powietrza. A ile zależy od diety?
STAN ODŻYWIENIA KOBIETY KARMIĄCEJ
Okazuje się, że jednym z najważniejszych czynników jest stan odżywienia matki karmiącej. Dostarczając wszystkich niezbędnych składników odżywczych chronimy organizm przed nadmiernym wykorzystaniem jej zasobów. Okazuje się, że mleko dobrej jakości wytwarzają matki o różnym stanie odżywienia, a jedynie w sytuacji skrajnego niedożywienia i znacznych niedoborów poszczególnych witamin i składników mineralnych dochodzi do zmiany składu mleka i obniżenia jego jakości. Dzieje się tak dlatego, że produkcja mleka ma pierwszeństwo przed potrzebami metabolicznymi matki. Innymi słowy, nieprawidłowe żywienie matki wpłynie przede wszystkim niekorzystnie na jej stan zdrowia, a w ostateczności dopiero dojdzie do pogorszenia składu mleka
DIETA A POKARM
Jakie składniki zależą od diety matki? Sposób żywienia kobiety karmiącej może w niewielkim stopniu wpłynąć na zawartość białka w mleku oraz niektórych witamin. W krajach mało rozwiniętych faktycznie obserwuje się w niektórych pracach niższe stężenie poszczególnych witamin w mleku matek karmiących w porównaniu do krajów wysoko rozwiniętych. Zależne od diety matki może być również zawartość nielicznych składników mineralnych, do których zaliczyć możemy zaliczyć między innymi jod, selen czy mangan. W przypadku pozostałych składników dieta matki raczej nie będzie wpływała na ich ostateczną zawartość w mleku. Tak samo nie wpływa również na zawartość laktozy. Stan odżywienia matki i jej sposób żywienia będzie miał jednak znaczenie w przypadku jakości tłuszczu w jej mleku.
Dieta kobiety karmiącej będzie miała zatem niewielki wpływ na zawartość poszczególnych składników w jej mleku i nawet przy złym stanie odżywienia kobieta jest w stanie produkować mleko dobrej jakości, niestety często kosztem swojego stanu zdrowia.
DIETA LEKKOSTRAWNA U MATKI KARMIĄCEJ
Aktualnie nie ma żadnych oficjalnych rekomendacji zalecających bezwzględne stosowanie diety lekkostrawnej po porodzie i w okresie karmienia. Rodzaj diety powinien zależeć przede wszystkim od samopoczucia kobiety po porodzie oraz od jej indywidualnej tolerancji poszczególnych produktów. Eliminujemy z diety tylko to co szkodzi bezpośrednio matce i przyczynia się do jej złego samopoczucia i dyskomfortu ze strony przewodu pokarmowego. Jeśli kobieta karmiąca dobrze toleruje wszystkie pokarmy, nie ma obowiązku eliminowania czegokolwiek z jej diety. Uwielbiasz kapustę, brokuły i cieciorkę, a do większości potraw dodajesz czosnek lub cebulę? Nie żadnych wskazań do tego, abyś wyeliminowała te produkty ze swojego menu. Zawsze należy jednak zachować rozsądek i postępować zgodnie z zasadami zdrowego żywienia oraz spróbować zmienić swoją dietę dla siebie samej, a także dla poprawy swojego stanu zdrowia na lepsze. Dlatego nie przesadzaj ze słodyczami czy produktami typu fast food, bo niewłaściwe żywienie wpłynie nie na Twój pokarm, a na Twoje zdrowie.
DIETA ELIMINACYJNA U MATKI KARMIĄCEJ
Boisz się, że Twoje dziecko może mieć alergię lub kolkę przez to, że zjadłaś właśnie kilka cytrusów przegryzając całość truskawkami? Zgodnie z oficjalnym stanowiskiem ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji „dieta matki w okresie ciąży i podczas karmienia piersią nie wpływa na ryzyko wystąpienia astmy, egzemy lub innych objawów alergii u niemowląt” dodatkowo eksperci podkreślają, iż „zalecanie matkom karmiącym nadmiernych restrykcji żywieniowych ze względu na niczym nieuzasadnioną obawę przed wpływem diety na stan karmionego dziecka jest niewskazane i niezgodne z zasadami promowania karmienia naturalnego”. Zatem nieprawidłowo zbilansowana, eliminacyjna dieta matki karmiącej może wyrządzić zdecydowanie więcej szkód niż jedzenie w odpowiednich ilościach zalecanych produktów ze wszystkich grup spożywczych.
OSOBISTE OBSERWACJE MATEK KARMIĄCYCH A DIETA
Mamy, które karmią swoje dzieci piersią bardzo często mają swoje indywidualne obserwacje dotyczące wpływu tego co jedzą na samopoczucie dziecka. W praktyce klinicznej, w rozmowach z kobietami karmiącymi faktycznie można zauważyć pewien trend. Jako źródło problemów związanych z dolegliwościami występującymi u dziecka (alergie, kolki, niepokój) często wymienia się większość owoców cytrusowych, pestkowych, warzyw kapustnych oraz roślin strączkowych. Pojawiają się również często potrawy ciężkostrawne, tłuste, kakao, ryby, jaja oraz mleko i jego przetwory.
Zanim jednak zdecydujemy się na eliminację jakiegokolwiek z produktu należy zastanowić się kilka razy. Na pewno śmiało zrezygnować można z dużych ilości mocnej czarnej kawy, herbaty, picia alkoholu czy palenia papierosów, ale wykluczanie z diety warzyw będących źródłem wielu witamin i składników mineralnych powinno być ostatecznością. Jeśli bardzo obawiasz się pokarmów, które potencjalnie mogą wywoływać niekorzystne reakcje u dziecka staraj się wprowadzać je do diety powoli i początkowo w wersji delikatnie przetworzonej (pieczone, duszone, gotowane na parze), ale ich nie wykluczaj ze swojego jadłospisu.
Według aktualnych zaleceń nie ma żadnych przesłanek do stosowania diety eliminacyjnej podczas laktacji do momentów pojawienia się wyraźnych objawów sugerujących alergię. Nie zaleca się także prewencyjnego stosowania diety bezlaktozowej i bezmlecznej u matki karmiącej w przypadku występowania kolek u dziecka. Nie ma również podstaw do przerywania karmienia piersią z powodu kolki niemowlęcej.
PODSUMOWANIE
Zamiast doszukiwać się problemu w poszczególnych produktach, które spożywasz w ciągu dnia staraj się cieszyć z macierzyństwa! Dbaj również o to, abyś była w miarę możliwości wypoczęta. Nie zapominaj o aktywności fizycznej i chwili dla siebie. Eksperci podkreślają dodatkowo, że stres i zmęczenie kobiety może mieć w okresie karmienia piersią znacznie większy wpływ na skład mleka niż sposób odżywiania.
Autor: KLAUDIA WIŚNIEWSKA, dietetyk kliniczny
Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, współpracownik Instytutu Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej „Sanvita” oraz Instytutu Profilaktyki Zdrowia Dzieci i Niemowląt. Autorka publikacji naukowych i popularnych.
PIŚMIENNICTWO
- Borszewska-Kornacka M. K., Rachtan-Janicka J., Wesołowska A. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne Pediatria. 2013; 10:265-279 (jeśli nie będzie zbyt wiele miejsca na piśmiennictwo proszę podać przynajmniej tą pozycję – jest cytowana w artykule)
- Cervera P, Ngo J, Dietary guidelines for the breast-feeding woman. Public Health Nutrition 2001;4(6A):1357-1362
- Kramer MS, Kakuma R. The optimal duration of exclusive breastfeeding: a systematic review (WHO/NHD/01.08). Geneva, Switzerland, Department of Nutrition for Health and Development and Department of Child and Adolescent Health and Development, World Health Organization, 2007
- Rodriguez-Bernal CL, Rebagliato M, Iniguez C i wsp. Diet quality in early pregnancy and its effects on fetal growth outcomes: the Infancia y Medio Ambiente (Childhood and Environment) Mother and Child Cohort Study in Spain. Am J Clin Nutr 2010;91:1659-1666
- Knudsen VK, Orozova-Bekkevold IM, Mikkelsen TB i wsp. Major dietary patterns in pregnancy and fetal growth. Eur J Clin Nutr 2008;62:463-470
- Jordan RG, Prenatal Omega-3 Fatty Acids: Review and Recommendations. J Midwifery Womens Health 2010;55:520-528
