Dziecko po 1 roku życia z powodzeniem może dołączyć do rodzinnego stołu i towarzyszyć rodzicom we wszystkich posiłkach. Należy jednak pamiętać, że posiłki całej rodziny powinny być odpowiednio skomponowane i być zgodne z zaleceniami zdrowego żywienia.
Aby nie dopuścić do wystąpienia niedoborów pokarmowych dieta dziecka powinna codziennie uwzględniać produkty z różnych grup. Zasada urozmaicenia powinna dotyczyć przynajmniej 3 z 5 spożywanych w ciągu dnia posiłków. Zatem przynajmniej w 3 głównych posiłkach powinny znajdować się produkty będące dobrym źródłem białka, tłuszczów, węglowodanów złożonych oraz warzywa lub owoce.
Najważniejsze zasady komponowania posiłków dla dziecka
WARZYWA I OWOCE
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi powinny stanowić podstawę posiłku. W miarę możliwości należy korzystać z produktów surowych i sezonowych jeśli są dobrze przez dziecko tolerowane. Zimą i późną jesienią, kiedy asortyment tych produktów się zmniejsza można sięgnąć po produkty mrożone. Warzywa powinny być dodawane praktycznie do każdego posiłku w diecie dziecka, ponieważ są cennym źródłem witamin i składników mineralnych oraz błonnika i innych składników bioaktywnych niezbędnych dla zachowania prawidłowego stanu zdrowia dziecka.
PRODUKTY ZBOŻOWE
Produkty zbożowe powinny być uzupełnieniem diety dziecka, ponieważ są dobrym źródłem węglowodanów złożonych. Stopniowo po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia można powoli wprowadzać produkty pełnoziarniste, takie jak: pieczywo z mąki nisko oczyszczonej z ziarnami w środku, makaron pełnoziarnisty, ryż brązowy oraz różnorodne kasze. Produkty wysoko oczyszczone, do których zaliczyć możemy białe pieczywo, makarony pszenne czy biały ryż charakteryzują się zdecydowanie niższą zawartością witamin z grupy B oraz poszczególnych składników mineralnych, między innymi potasu, magnezu czy żelaza. Zapotrzebowanie na te składniki zwiększa się w wraz ze wzrostem organizmu, dlatego dieta dziecka również powinna być coraz bardziej urozmaicona.
PRODUKTY ZAWIERAJĄCE BIAŁKO
Białko stanowi główny element budowy wszystkich tkanek organizmu, dlatego w diecie dziecka również nie może go zabraknąć! Dobrym źródłem białka będzie chude mięso, jak np. pierś z kurczaka, indyka, chude kawałki wieprzowiny, wołowiny cielęciny), ryby, jaja oraz mleko i przetwory mleczne. Nie należy zapominać również o roślinach strączkowych, które mimo że są warzywami zawierają naprawdę znaczne ilości białka. Wprowadzać je do diety należy jednak powoli ze względu na właściwości wzdymające. Unikać należy przede wszystkim tłustych mięs oraz zbyt częstego spożycia mięsa czerwonego.
ZDROWE TŁUSZCZE
W codziennej diecie dziecka powinny znaleźć się oleje roślinne, takie jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy czy olej lniany, a z czasem również orzechy, nasiona, pestki.
Ograniczeniu natomiast powinny ulec przede wszystkim tłuszcze nasycone, które w większości pochodzą z produktów zwierzęcych (np. smalec oraz te ukryte w tłustych gatunkach mięs). Unikamy też wysoko przetworzonego mięsa, czyli parówek czy tłustych wędlin. Źródłem tłuszczów nasyconych roślinnych, których ilość należy limitować są olej kokosowy i palmowy.
Uwaga! Tłuszcze nasycone znajdują się również w produktach przetworzonych, głównie słodyczach, gotowych sosach, dressingach czy gotowych zupach w proszku.
Aby mieć pewność, że dieta dla dziecka jest prawidłowo skomponowana, dostosowana do jego etapu rozwojowego i o odpowiednich proporcjach składników z różnych grup najlepiej jeśli przeanalizuje ją dietetyk dziecięcy, który pomoże zbilansować dietę dziecka, wykona pomiary antropometryczne, badanie składu ciała i ocenę stanu odżywienia oraz będzie wsparciem dla rodzica w kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych dziecka
Co do picia dla dziecka?
Odpowiednie spożycie płynów ma szczególne znaczenie w przypadku małych dzieci. Należy u nich wyrobić nawyk regularnego sięgania po płyny, ponieważ same często nie są w stanie wyrazić odpowiednio swoich potrzeb. Zbyt małe spożycie płynów u dzieci może przyczyniać się do pogorszenia koncentracji, obniżenia nastroju czy pojawienia się bólów głowy.
Eksperci zalecają, aby podstawowym płynem, które powinno spożywać dziecko była woda. W ostatnim czasie zostało opublikowane nowe stanowisko Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej (ang. American Academy of Pediatrics, AAP) w sprawie podawania soków dzieciom, które nie ukończyły pierwszego roku życia. W dokumencie tym wskazano, że dzieci do 1 roku życia nie powinny spożywać soków, ponieważ ich spożycie w tym wieku nie niesie ze sobą żadnych korzyści zdrowotnych. Natomiast w limitowanych ilościach można je podawać w przypadku dzieci starszych. Zdaniem ekspertów dozwolona ilość tego płynu dla dzieci pomiędzy 1. a 3. rokiem życia powinna wynosić maksymalnie 120 ml, a pomiędzy 4. a 6. rokiem życia 180 ml soku dziennie. W przypadku dzieci starszych ilość spożytego w ciągu dnia soku nie powinna być większa niż 1 szklanka.
Wskazane jest, aby pozostałe płyny również nie zawierały kalorii. Dziecku można podawać różnego rodzaju herbaty, mleko, w późniejszym okresie kawę zbożową, a unikać należy napojów słodkich gazowanych i niegazowanych oraz innych zawierających cukier. Dzieci nie powinny również spożywać napojów energetycznych niezależnie od wieku.
Jak przygotowywać posiłki?
Obróbka termiczna jest niezwykle istotna w przypadku przygotowywania posiłków, ponieważ wpływa na ich wartość energetyczną i strawność. Początkowo, we wczesnym okresie powinny dominować posiłki gotowane na parze lub wodzie oraz duszone. Później można wprowadzić podsmażanie i pieczenie. W diecie dziecka należy unikać produktów smażonych, szczególnie w głębokim tłuszczu, ponieważ istotnie zwiększa wartość energetyczną posiłku. Należy również pamiętać, że panierka mięsa ma często 2 razy więcej kalorii niż samo mięso w środku!
Wskazane jest ograniczenie w dodawaniu soli do posiłków oraz cukru – najlepiej nie przyzwyczajać dzieci do tych składników – pozwoli to nie tylko na utrzymanie prawidłowej masy ciała, ale również pozwoli uniknąć problemów zdrowotnych w przyszłości.
Należy również pamiętać, że nieodłącznym elementem każdej diety i zdrowego stylu życia jest aktywność fizyczna! Zabawy w ruchu, szczególnie na świeżym powietrzu w ciągu dnia powinno być jak najwięcej! Staraj się również kontrolować ilość spędzanego przez dziecko czasu przed telewizorem i komputerem oraz dbaj o jego odpowiednią ilość snu.
Co warto jeszcze wiedzieć?
Odpowiednia kompozycja diety dziecka nie zawsze jest prosta, szczególnie jeśli dziecko odmawia spożywania zalecanych dla niego produktów. Trzeba na pewno uzbroić się w cierpliwość i wraz z dzieckiem gotować, spożywać większość posiłków, zabierać je na zakupy i pozwalać dokonywać zdrowych wyborów. Praca nad dobrymi nawykami to proces długotrwały, ale opłacalny – dzięki prawidłowym nawykom żywieniowym wypracowanym w dzieciństwie Twoje dziecko może uniknąć wielu problemów zdrowotnych w przyszłości!
Pamiętaj! Jeśli masz wątpliwości odnośnie diety swojego dziecka, jej kompozycji oraz podejrzewasz, że jego posiłki mogą nie być odpowiednio zbilansowane możesz skorzystać z pomocy dietetyka, który pomoże w doborze odpowiedniego dla dziecka menu oraz wspomoże Cię w pracy nad prawidłowymi nawykami żywieniowymi, tak, aby codzienna dieta dziecka sprzyjała jego zdrowiu, koncentracji i dobremu samopoczuciu. Pamiętajmy, że prawidłowe odżywianie dzieci ma wpływ na zdrowie, ale także, jak pokazują badania naukowe, na lepsze wyniki w nauce i testach sprawnościowych.
Autor: Klaudia Wiśniewska, dietetyk kliniczny, dietetyk dziecięcy
Zobacz także:
Dietetyk dla dziecka „Leczenie nadwagi i otyłości, dietoterapia chorób dziecięcych”
Dlaczego żywienie dzieci jest ważne? Rola dietetyka dla dziecka
Bibliografia:
- Szajewska H., Socha P. i wsp.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria, 2014; 11:321-338.
- Strona Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej: https://ncez.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/pediatrzy-zmienili-zalecenia–nie-podawajmy-sokow-dzieciom-w-pierwszym-roku-zycia, dostęp: 10.08.2018.
- Scientific Opinion on Dietary Reference Values for water, EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition, and Allergies (NDA), EFSA Journal, 2010; 8:1459.
- Woś H., Weker H., Jackowska T., i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież. Standardy Medyczne, 2010; 1:7-15.
- Weker H., Więch M.: Woda w żywieniu najmłodszych dzieci – jej znaczenie i kryteria wyboru. Probl Hig Epidemiol 2013; 94(4): 766-768.
- Jarosz M. [red.]: Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017.
- Woś H., Weker H., Jackowska T., i wsp., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież, Standardy Medyczne, 2010; 1:7-15.
- Heyman M. B., Abrams S. A., Fruit Juice in Infants, Children, and Adolescents: Current Recommendations Section On Gastroenterology, Hepatology, And Nutrition, Committee On Nutrition, Pediatrics, 2017; e20170967; DOI: 10.1542/peds.2017-0967.
