Celiakia u kobiet w ciąży
Celiakia (zwana również chorobą trzewną, enteropatią glutenową) jest wielosystemową przewlekłą chorobą przekazywaną genetycznie. Osoby chore na celiakię nie tolerują glutenu – białka występującego w zbożach takich jak pszenica, żyto, jęczmień. Celiakia może wystąpić w każdym wieku u osób, które są predysponowane genetycznie. Jednak sama predyspozycja genetyczna nie determinuje wystąpienia choroby, istotną rolę pełnią też czynniki środowiskowe, pośród których można wyróżnić czas wprowadzenia glutenu do diety czy czynniki infekcyjne. Wystąpienie infekcji zwłaszcza w okresie noworodkowym może zwiększać ryzyko w wieku późniejszym, może też inicjować chorobę.
W pełnoobjawowej postaci choroby występują takie dolegliwości jak przewlekła biegunka. Pojawiają się również zaburzenia łaknienia, dyskomfort w jamie brzusznej, wzdęcia brzucha, spadek masy ciała. Obserwujemy również dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego w wyniku zaniku kosmków jelitowych i zaburzenia wchłaniania. Zdecydowanie częściej pomimo zaniku kosmków jelitowych, obserwuje się tylko objawy niecharakterystyczne. Należą do nich niedokrwistość, objawy neurologiczne, zaburzenia płodności, dolegliwości związane z niewłaściwym wchłanianiem wapnia, czy też zmiany skórne. Mówimy wtedy o postaci niemej. Choroba przez lata może również pozostać utajona i uaktywnić się w właśnie w wyniku infekcji, stresu, a także u kobiet ciężarnych.
Celiakia nie stanowi przeszkody do urodzenia zdrowego dziecka, pod warunkiem, że będzie właściwie rozpoznana i leczona.
Jakie są zagrożenia ?
Choroba trzewna może mieć znaczący wpływ nie tylko na komfort życia, w wyniku towarzyszących jej objawów, ale również na płodność kobiet, przebieg ciąży oraz rozwój płodu. Płodność rozumiana jako możliwość zajścia w ciążę oraz urodzenia prawidłowo rozwiniętego noworodka jest uwarunkowana przez odpowiednie przygotowanie organizmu kobiety, w tym możliwość gromadzenia substancji odżywczych dostarczonych w zbilansowanej diecie. Niezbędny w tym procesie jest prawidłowo funkcjonujący układ pokarmowy. Zaburzenia we właściwym funkcjonowaniu organizmu kobiet chorych na celiakię nakładając się na charakterystyczne dla ciąży fizjologiczne odmienności w pracy układu pokarmowego mogą powodować groźne powikłania dla kobiety oraz potomstwa i nie powinny być lekceważone. W czasie ciąży enteropatia glutenowa związana jest z takimi powikłaniami jak przewlekła anemia, poronienie, poród przedwczesny.
Celiakia jest często powodem niskiej masy urodzeniowej płodu oraz wpływa na przebieg laktacji (niezdiagnozowana w ciąży lub nieleczona wpływa na krótszy okres laktacji). Oceniona w badaniach częstość poronień samoistnych u kobiet z celiakią wynosiła 46,9% w porównaniu do 14,3% kobiet w grupie kontrolnej. W kontekście powikłań choroby i jej wpływu na rozwój płodu, a później dziecka, warto dodać, że niedobory kwasu foliowego oraz witamin z grupy B (głównie witamina B6) obserwowane w celiakii przyczyniają się do zaburzeń metabolizmu kwasów nukleinowych oraz do hiperhomocysteinemii (nadmiernej ilości aminokwasu homocysteiny we krwi), która to z kolei prowadzi do rozwoju chorób układu krążenia i wad wrodzonych potomstwa. Odpowiednie postępowanie może wyeliminować wyżej opisane zaburzenia. Dlatego istotna jest czujność diagnostyczna, jako że postacie skąpo- i bezobjawowe występują znacznie częściej niż pełnoobjawowe.
Jak powinno wyglądać odpowiednie postępowanie i jaką dietę stosować ?
Leczenie celiakii polega na całkowitym wyeliminowaniu z diety żywności zawierającej gluten co powoduje odwrócenie objawów towarzyszących celiakii. Efekt terapeutyczny uzyskuje się zwykle już po kilku tygodniach. Kosmki jelitowe regenerują się, organizm przygotowuje się na pewnego rodzaju obciążenie jakim jest ciąża. Jeśli masz celiakię i planujesz ciążę – warto zgłosić się do dietetyka. Należy stosować ścisłą dietę pod kontrolą specjalisty przynajmniej przez rok przed poczęciem dziecka. Leczenie dietą bezglutenową istotnie wpływa na zmniejszenie częstości rodzenia dzieci z niską masą urodzeniową oraz wydłuża czas karmienia piersią.
W badaniach przeprowadzonych pośród ciężarnych opublikowanych w American Journal of Gastroenterology tylko u 2,4% pacjentek leczonych dietą bezglutenową obserwowano poronienia. W porównaniu do 17,8% kobiet z nieleczoną celiakią. Celem leczenia jest również utrzymanie wysokiego stężenia folacyny we krwi drogą suplementacji kwasu foliowego. Dieta nie bezglutenowa nie zawsze zapewnia odpowiednią podaż kwasu foliowego. Obok obniżenia ryzyka wad wrodzonych potomstwa, w badaniach potwierdzono zależność między wysokim stężeniem folianów w surowicy krwi kobiet w ciąży, a korzystnymi wynikami testów poznawczych dzieci.
Co jeść ? = produkty bezglutenowe Czego nie jeść ? = produkty zawierające gluten
- Produkty naturalnie bezglutenowe: kukurydza, kukurydza, ryż, fasola, proso, soja, gryka, sorgo, tapioka, maranta, soczewica, mąki oraz kasze z w/w zbóż, mleko, produkty mleczne, mięso, warzywa, owoce, orzechy.
- Skrobia pszenna < 1 mg glutenu w 100 g.
- Wszystkie produkty oznakowane jako „bezglutenowe”- produkty zbożowe oznaczone zielonym symbolem przekreślonego kłosa.
- Żyto, pszenica, jęczmień oraz żywność je zawierająca.
- Jednoznaczne określenie dopuszczalnej ilości owsa w diecie wymaga dalszych badań, gdyż często jest on zanieczyszczany.
- Uwaga! Dodatek glutenu może znajdować się w takich produktach jak: szynka, konserwy mięsne, warzywne, rybne, zupy i sosy w proszku, musztarda, koncentraty, serki, kawa i herbata słodycze, niektóre alkohole i leki.
Pamiętaj, że nawet niewielkie ilości glutenu mogą przyczyniać się do braku poprawy lub zaostrzeń choroby i zwiększenia ryzyka powikłań, dlatego w trakcie stosowania diety eliminacyjnej skonsultuj się ze specjalistą. Będziesz mieć pewność co do zastosowania właściwej diety, unikniesz niedoborów substancji odżywczych oraz zminimalizujesz negatywny wpływ choroby na płód.
Czy dziecko dziedziczy celiakię?
Dziedziczone są geny predysponujące do wystąpienia celiakii. 5-10 % dzieci rodziców chorych na celiakię również ma tą chorobę. Dlatego należy mieć świadomość, że dziecko może odziedziczyć celiakię i po urodzeniu wykonać w tym kierunku badania.
Sylwia Leszczyńska, dietetyk
Instytut Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej SANVITA
Publikacja: DOBRA MAMA, 2012
