Zbilansowane żywienie w czasie ciąży, laktacji oraz w pierwszych latach życia dziecka, zapewnia mu prawidłowy przyrost masy ciała, rozwój jak i optymalny stan odżywienia. Odpowiednio zaprogramowany metabolicznie organizm za młodu, warunkuje prawidłowe funkcjonowanie w dorosłości. Jednym z czynników, które mogą wpływać na ten proces są probiotyki.
Probiotyki to produkty zawierające ściśle określone, żywe drobnoustroje, które po zastosowaniu w odpowiednich ilościach wpływają na mikroflorę organizmu wywołując korzystne działanie zdrowotne (def. wg FAO/WHO*).
Wiarygodne dane dotyczące działania i skuteczności klinicznej danego probiotyku można uzyskać wyłącznie na podstawie wyników prawidłowo przeprowadzonego badania określonego szczepu drobnoustrojów, z uwzględnieniem wskazań klinicznych oraz odpowiedniej dawki. Największa liczba badań dotyczy leczenia ostrej, wodnistej biegunki.
Częstość występowania biegunki związanej z antybiotykoterapią wśród dzieci szacuje się na 11- 40%. Objawy mogą wystąpić w czasie podawania antybiotyku, ale również od kilku dni do 6 tygodni od rozpoczęcia antybiotykoterapii. Towarzystwo Ekspertów w profilaktyce biegunki związanej z antybiotykoterapią rekomenduje probiotyki o udokumentowanym działaniu.
Potwierdzoną skuteczność wśród niemowląt i starszych dzieci wykazują następujące drobnoustroje probiotyczne: Lactobacillus rhamnosus. GG (LGG), Saccharomyces boulardii, mleko modyfikowane zawierające Bifidobacterium lactis (Bb12) i Streptococcus thermopilus. Być może skuteczne są także inne probiotyki. Jednak ich stosowanie będzie uzasadnione pod warunkiem, że wyniki wiarygodnych badań potwierdzą ich korzystne działanie.
Największą skuteczność kliniczną wykazują szczepy L. rhamnosus GG (LGG), szczególnie podczas biegunki wywołanej przez rotawirusy. Pomagają w odbudowie naturalnej flory bakteryjnej zarówno podczas antybitoykoterapii, jak i w zapobieganiu biegunki poantybiotykowej. Skracają czas trwania biegunki oraz pomagają zlikwidować przyczynę, która u małych dzieci zazwyczaj wynika z przedostania się do organizmu wirusów, rzadziej bakterii.
Probiotyki mają również zdolność uszczelniania jelitowej bariery ochronnej poprzez zwiększenie wydzielania śluzu. Ułatwiają trawienie laktozy oraz zwiększają wchłanianie wapnia. Nasilają syntezę witamin z grupy B i K oraz ułatwiają wchłanianie witamin i składników mineralnych. Dbając o układ trawienny niemowlaka zmniejszamy podatność na rozwój alergii. Udowodniono, że noworodki urodzone poprzez cesarskie cięcie w późniejszym etapie życia, pięciokrotnie częściej narażone są na rozwój alergii niż dzieci urodzone siłami natury. Jest to uwarunkowane kontaktem z bakteriami obecnymi w kanale rodnym mamy, wpływającymi na ich układ immunologiczny.
Probiotyki wśród dzieci są „numerem jeden” we wspieraniu odporności. W jelitach przylegając do ścianek normują mikroflorę jelit, przez co chronią przed bakteriami gnilnymi i chorobotwórczymi. Pomagają zwalczać zaparcia, mogące być wynikiem zmiany mieszkanki lub rozszerzeniem diety. Pobudzając pracę jelit oczyszczają je z toksyn oraz produktów przemiany materii, ułatwiając tym samym wypróżnianie.
Źródłem probiotyków mogą być zarówno preparaty farmaceutyczne zarejestrowane jako produkty lecznicze lub zgłoszone jako środki spożywcze, jak i produkty spożywcze. Spośród produktów fermentowanych, bakterie probiotyczne możemy znaleźć w jogurcie naturalnym, kefirze, maślance. Tego typu produkty zgodnie ze schematem żywienia dzieci w 1. roku życia opracowanym przez Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci należy wprowadzać do diety dziecka w późniejszym okresie – pod koniec drugiego półrocza życia dziecka. Do najmłodszych kierowane są mleka modyfikowane początkowe i następne zawierające w swoim składzie probiotyki. Produkty lecznicze, suplementy diety czy dietetyczne środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego najczęściej występują w formie mieszanek mlecznych zawierających bakterie kwasu mlekowego, saszetek, kapsułek oraz kropli probiotycznych.
Mleko matki pobudza wzrost oraz aktywność bakterii jelitowych, dlatego tak ważny jest sposób karmienia niemowlaka. Dzieci karmione mlekiem matki, mają zupełnie inną mikroflorę jelit w porównaniu z dziećmi karmionymi mlekiem modyfikowanym. W przewodzie pokarmowym niemowląt karmionych sztucznie występuje zróżnicowana mikroflora bakteryjna, o składzie zbliżonym do mikroflory jelitowej u dorosłych, a bakterie z rodzaju Lactobacillus zasiedlają nie tylko układ pokarmowy, ale i moczowo-płciowy. Natomiast w mikroflorze jelitowej niemowląt karmionych piersią, dominują bakterie z mleka matki (Bifidobacterium), które zakwaszają środowisko, uniemożliwiając kolonizację mikroflory patogennej. Co więcej bakterie te uważa się za główny czynnik zmniejszający podatność na zakażenia niemowląt karmionych naturalnie. Jednak wskazane może być wówczas wzbogacanie mleka modyfikowanego dla niemowląt bakteriami z rodzaju Bifidobacterium, gdyż żywienie mlekiem z dodatkiem probiotyku zapobiega biegunkom infekcyjnym u niemowląt karmionych sztucznie.
Probiotyki są często stosowane łącznie z prebiotykami – składnikami pożywienia nie podlegającymi trawieniu. Wybiórczo pobudzają wzrost lub aktywność określonych szczepów bakterii jelitowych, wpływając tym samym na poprawę stanu zdrowia. Związki te nie są trawione ani wchłaniane w górnym odcinku przewodu pokarmowego, natomiast podlegają selektywnej fermentacji w jelicie grubym, która powoduje korzystne zmiany w mikroflorze jelitowej. W wyniku obniżenia pH treści jelitowej, prebiotyki wywierają działanie bakteriostatyczne, przeciwdziałając kolonizacji jelita przez bakterie patogenne. Co więcej najczęściej jako prebiotyki stosowane są oligosacharydy (FOS), galaktooligosacharydy (GOS), inulina i laktuloza.
Podanie probiotyku z prebiotykiem (tj. synbiotyku) powoduje, że bakterie probiotyczne przywracają równowagę mikroflory jelitowej, a prebiotyk przedłuża czas ich działania i pobudza wzrost.
Warto skonsultować się ze specjalistą przed włączeniem probiotykoterapii do diety maluszka, aby wybrać najbardziej optymalny rodzaj szczepów oraz odpowiednią dawkę.
*FAO/WHO
FAO – Organizacja Narodów Zjednoczonychdo sprawWyżywieniaiRolnictwa
WHO – Światowa Organizacja Zdrowia
Izabela Przybysz, Aneta Walus
Instytut Zdrowego Żywienia i DietetykiiKlinicznej “Sanvita”
Publikacja: Dobra mama, 2017
1. Gąsiorowska J. Czerwionka-Szaflarska M.: Bezpieczeństwo stosowania probiotyków u noworodków, niemowląt, kobiet ciężarnych i karmiących piersią, Pediatria Polska, 2010, 85, 6, 624-628
2. Kamińska E.: Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania probiotyków na podstawie badań klinicznych przeprowadzonych u dzieci. Medycyna Wieku Rozwojowego, 2012, 16, 3, 240-251
3. Socha J., Socha P., Weker H. i wsp.: Żywienie dzieci a zdrowie wczoraj, dziś i jutro. Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka, 2010, 12, 1, 34-37
4. Stanowisko grupy ekspertów w sprawie profilaktyki biegunki związanej ze stosowaniem antybiotyków u dzieci. Pediatria Polska, 2010, 85, 6, 604-608
