CHOROBA REFLUKSOWA PRZEŁYKU
Choroba refluksowa przełyku (z ang. Gastroesophageal reflux disease, GERD) to jedno
z najczęściej spotykanych schorzeń przewodu pokarmowego, którego przyczyną jest zarzucanie kwaśnej treści z żołądka do przełyku. W konsekwencji dochodzi do zaburzenia równowagi pomiędzy czynnikami atakującymi i ochraniającymi błonę śluzową – wynikiem jest podrażnienie ścian i stan zapalny.
Szacuje się, że charakterystyczne dolegliwości (np. puste odbijanie, zgaga) dotyczą nawet 20-40% osób dorosłych w krajach rozwiniętych i mogą prowadzić do powstania poważnych powikłań. Niewątpliwie GERD to znaczny problem społeczny, który obniża jakość życia pacjentów. W tym schorzeniu zasadne jest wprowadzenie interwencji dietetycznej w celu złagodzenia objawów choroby. Bardzo pomocna może okazać się konsultacja ze specjalistą, dietetykiem klinicznym, który wyznaczy kierunek zmiany dotychczasowych nawyków.
Do objawów alarmowych GERD zalicza się m.in. krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, niedokrwistość, znaczny spadek masy ciała, zaburzenia połykania, bolesne połykanie, nudności, wymioty czy nieskuteczność dotychczas stosowanych leków. Oprócz czynników wewnętrznych związanych z anatomią i fizjologią przewodu pokarmowego, ogromne znaczenie mają czynniki zewnętrzne, które wpływają na zaostrzenie stanu zapalnego. Nasileniu objawów zdecydowanie sprzyja nieprawidłowe żywienie, otyłość, siedzący tryb życia oraz czynniki psychologiczne (np. stres, negatywne emocje). Dietetyk kliniczny to specjalista, którego zadaniem jest identyfikacja wszelkich objawów alarmowych oraz dostosowanie odpowiednio zbilansowanej diety, umożliwiającej złagodzenie nieprzyjemnych dolegliwości.
W leczeniu pacjentów z GERD jedynie kompleksowe podejście warunkuje sukces terapii. Podstawą jest zarówno leczenie farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne – zmiana stylu życia, w tym nawyków żywieniowych. Co ciekawe u wszystkich chorych z objawami refluksu i nadmierną masą ciała, zalecana jest jej redukcja – pozwala ona na obniżenie ciśnienia wewnątrzbrzusznego i złagodzenie dotychczas utrzymujących się objawów. W badaniach naukowych wykazano, że obniżenie wartości wskaźnika masy ciała (z ang. Body mass index, BMI) o 3,5 kg/m2 pozwala na zmniejszenie dolegliwości nawet o około 40%. Ułożenie
i wdrożenie indywidualnie zbilansowanej diety to zadanie dla dietetyka. Podczas pierwszej wizyty dietetyk ten przeprowadza dokładny wywiad zdrowotno-żywieniowy i wykonuje pacjentowi szczegółową analizę składu ciała. Badanie to jest przeprowadzane podczas każdej kolejnej konsultacji, dzięki czemu możliwe jest monitorowanie i korygowanie zmian w trakcie terapii leczniczej i tym samym ocenianie skuteczności wprowadzonych metod.
Dieta w GERD wymaga stosowania się do kilku podstawowych zasad – szczególne znaczenie mają pory kolejnych posiłków. Przygotowywane dania powinny być nieobfite, ciepłe (nie gorące!) oraz regularne spożywane (najlepiej co 3-4 godziny) i w ilości nie mniej niż 4-5 na dobę. Kolację należy zjeść najpóźniej 2-3 godziny przed snem. Wszystkie posiłki powinny być spożywane bez pośpiechu i w spokojnej atmosferze. Przyjęcie pozycji leżącej lub podjęcie wysiłku fizycznego jest natomiast możliwe dopiero po upływie 2 godzin od ostatniego kęsa. Nie należy również popijać nadmiernej ilości płynów, ponieważ zwiększa to ilość treści pokarmowej w żołądku, co ułatwia jej cofanie się.
Istotne jest, aby z diety wyeliminować wszystkie produkty, które nasilają dolegliwości bądź są źle tolerowane – najczęściej są to potrawy tłuste, smażone i ciężkostrawne, które długo zalegają w żołądku. Należy unikać produktów i potraw drażniących ścianę przełyku i mogących pobudzać wydzielanie soku żołądkowego np. owoców cytrusowych, pomidorów, soków
z cytrusów i pomidorów, cebuli, warzyw cebulowych, słodyczy, musztardy, ketchupu, potraw kwaśnych i ostro przyprawionych. Z diety powinno się również wyeliminować wszelkie napoje z kofeiną, gazowane oraz alkoholowe. W odpowiednim doborze produktów w diecie oraz dostosowaniu jadłospisu do preferencji smakowych pacjenta pomoże dietetyk kliniczny, który podczas pierwszej wizyty zbierze dokładny wywiad, po czym opracuje i prześle wytyczne do diety i indywidualny jadłospis. Taka konsultacja może odbyć się także on-line.
W bardziej zaawansowanych postaciach choroby konieczne może być wprowadzenie diety łatwostrawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego,
a w przypadku stwierdzenia powikłań, diety papkowatej lub płynnej – decyzja taka powinna być jednak podjęta przez doświadczonego specjalistę.
Podsumowując, należy podkreślić, że reakcja organizmu na określone produkty i potrawy jest cechą indywidualną. Pacjenci z refluksem powinni stosować się do ogólnych wytycznych
i unikać spożywania produktów przeciwwskazanych. Możliwa jest jednak sytuacja, w której dolegliwości pojawią się po zupełnie innych produktach – w tym przypadku najlepiej obserwować reakcje swojego organizmu, zapisywać po jakich pokarmach nasiliły się dolegliwości oraz udać się do dietetyka.
Autor: Kinga Falkiewicz, dietetyk kliniczny
Zobacz także:
- Dieta w refluksie
- Telkonsultacja
- Dieta medyczna
- Program redukcji m.c.
- Żywienie w przypadku zakażenia Helicobater pylori
Bibliografia:
- Włodarek D, Lange E, Kozłowska L, Głąbska D. Dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015.
- Korzonek M, Dziergas A, Kuczyńska M: Choroba refluksowa przełyku (GERD) – problem wciąż aktualny. Forum Medycyny Rodzinnej 2014; 8:201-210.
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/70596,dieta-w-chorobie-refluksowej [dostęp: 04.05.2020 r.]
