Atopowe zapalenie skóry (AZS , wyprysk atopowy) jest jedną z najczęściej występujących chorób zapalnych skóry o charakterze przewlekłym lub nawrotowym. Choroba rozwija się w wyniku uszkodzenia bariery naskórkowej, interakcji czynników genetycznych, zaburzeń układu immunologicznego, czynników środowiskowych. Elastyczność naskórka znacznie się zmniejsza, obserwujemy większą skłonność do jego mikrourazów i pęknięć. Alergeny wziewne, klimat, stres, hormony, czynniki drażniące, mikroorganizmy oraz niektóre rodzaje pokarmów mogą dodatkowo nasilać przebieg choroby. AZS pojawia się najczęściej w drugim-trzecim miesiącu życia i chociaż często ustępuje po kilku latach, zdarza się że trzeba się z nią zmagać przez całe dorosłe życie.
Jak się objawia?
Do najczęstszych objawów AZS zaliczyć należy suchość skóry, zaczerwienienie w zgięciach łokci, kolan oraz na twarzy. W najcięższych przypadkach zmiany mogą zająć całą powierzchnię skóry. Sucha skóra pęka i jest szczególnie wrażliwa, nadmiernie się złuszcza, jest szorstka, matowa. Widoczne są pęcherzyki, grudki, guzki, strupy i nadżerki. Towarzyszą temu bolesność, świąd, pieczenie. Przewlekłe drapanie dodatkowo powoduje pogrubienie naskórka. Objawy choroby mogą nasilać się w wyniku kontaktu z substancjami drażniącymi i alergenami lub na skutek spożywania niektórych produktów.
Jak leczyć AZS?
Kluczową rolę w leczeniu AZS odgrywa dermatolog. Istotnym celem leczenia jest odpowiednie nawilżenie skóry, dlatego podstawą jest ciągłe stosowanie właściwych emolientów. Preparaty te nie tylko nawilżają i natłuszczają skórę, ale poprzez przywrócenie integralności uszkodzonej bariery naskórkowej zmniejszają świąd oraz ryzyko infekcji (mikropęknięcia i szczeliny naskórka stanowią wrota dla bakterii, substancji drażniących, alergenów). Terapia miejscowa jest podstawą leczenia AZS, jednak u pacjentów u których występuje uogólniony lub oporny, ostry stan zapalny skóry, konieczne może okazać się zastosowanie terapii ogólnej. Bardzo ważne jest unikanie potencjalnych czynników drażniących, dbanie o czystość w domu, aby możliwie w jak największym stopniu wyeliminować kurz i pleśń. Podkreśla się znaczenie wielokierunkowego postępowania,obejmującego edukację dziecka oraz odpowiednie nawodnienie skóry, stosowanie środków zmiękczających, preparatów leczniczych o działaniu miejscowym, jak i ogólnym.
Czy wystąpieniu AZS można zapobiec?
Nie ma dowodów wskazujących na to, że eliminacja silnych alergenów pokarmowych z diety matki, zarówno w okresie ciąży, jak i podczas karmienia piersią, zapobiega rozwojowi AZS u dziecka. Dlatego też nie zalecam stosowania diet eliminacyjnych w czasie ciąży u kobiet z dużym ryzykiem atopii u dziecka. Jak wskazują badania, dieta eliminacyjna może jedynie wpłynąć na mniejsze przyrosty masy ciała, niedożywienie ilościowe i jakościowe, niedobór wapnia, zwiększyć ryzyko porodu przedwczesnego. Brak jest również pewności co do tego, że karmienie piersią ogranicza ryzyko zachorowania. W badaniach nie potwierdzono również, że leczenie probiotykami w trakcie ciąży oraz we wczesnym okresie rozwoju dziecka może opóźniać rozwój choroby.
Dieta dziecka z AZS – Uwaga na alergeny!
Chociaż prawdopodobnie produkty w diecie nie są czynnikiem wywołującym chorobę, u niektórych dzieci obserwuje się związek między nasileniem zmian skórnych i spożywanymi alergenami pokarmowymi, a wyeliminowanie ich z diety może przynieść poprawę. Najczęstszymi czynnikami są: mleko krowie, jaja kurze,orzeszki ziemne, a także owoce morza, pszenica, soja. Wprowadzając dietę eliminacyjną należy skonsultować się z dietetykiem, gdyż niewłaściwy plan żywieniowy może prowadzić do niedoborów pokarmowych.
Oleje i kwasy tłuszczowe
W badaniach skupia się ostatnio uwagę na znaczenie oleju z pierwiosnka w złagodzeniu objawów atopowego zapalenia skóry. Korzystny wpływ może również wykazywać uzupełnianie diety olejem z wiesiołka (w badaniach:poprawia nawilżenie, gęstość i elastyczność skóry). Zbyt mała ilość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie może zwiększać ryzyko stanów zapalnych skóry. Kwasy te wchodzą także w skład wielu skutecznie działających preparatów do pielęgnacji skóry od zewnątrz, zalecanych w leczeniu nadmiernie wysuszonego naskórka.
Witamina E
Warto też zwrócić uwagę na większą podaż witaminy E. Aby ją dostarczyć, zadbaj o właściwą podaż nie tylko olejów roślinnych, ale również kiełków zbóż, kaszy – jęczmiennej i gryczanej, migdałów, orzechów (u młodszych dzieci z uwagi na ryzyko zakrztuszenia nie należy podawać w całości), zielonego groszku, płatków owsianych. Witamina ta przywraca równowagę wodno-lipidową skóry oraz wykazuje działanie nawilżające i łagodzące.
Niezbędna woda
Dzięki jej odpowiedniej ilości skóra jest lepiej odżywiona, dzięki temu, że składniki odżywcze łatwiej dostają się do wszystkich komórek, skóra jest odpowiednio nawilżona. W suchej skórze spadek zawartości wody jest na poziomie poniżej 10%. Skóra jest wtedy szorstka, zrogowaciała, obserwuje się złuszczenie naskórka, niewielkie pęknięcia. Łatwiej wtedy podrażnić skórę i spowodować zaczerwienienia. Przez osłabioną barierę naskórka łatwiej mogą dostać się alergeny oraz substancje drażniące.
Sylwia Leszczyńska, dietetyk
Instytut Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej SANVITA
Publikacja: DOBRA MAMA, 2012