Dieta Hashimoto

Dieta Hashimoto, czyli jak na niedoczynność tarczycy wpływa to co jemy

Częstość występowania chorób tarczycy, a w szczególności niedoczynności tarczycy i choroby Hashimoto w ostatnich latach stale wzrasta. Aktualnie leczenie farmakologiczne w chorobach tarczycy stanowi praktycznie najważniejszy element leczenia, ale coraz więcej danych wskazuje na fakt, że prawidłowo skomponowana dieta, która dostarcza niezbędnych składników odżywczych, w szczególności tych które wykorzystywane są do syntezy hormonów tarczycy może mieć istotne znaczenie we wspomaganiu leczenia. W celu uzyskania odpowiednio zbilansowanej diety, indywidualnie dostosowanej do potrzeb organizmu i preferencji warto zgłosić się do dietetyka.

W artykule odpowiemy na pytanie, które składniki w szczególności powinna uwzględnić dieta osoby z chorą tarczycą, jaką rolę w leczeniu pełni dietetyk, oraz czy faktycznie jest uzasadnienie, aby w u każdej osoby z niedoczynnością tarczycy czy chorobą Hashimoto stosować diety eliminacyjne (dieta bezglutenowa, dieta bezmleczna czy dieta wegetariańska) dla poprawy efektów leczenia.

Kilka faktów o tarczycy

Tarczyca jest to gruczoł wydzielania wewnętrznego umiejscowiony w przednio-dolnej części szyi, składający się z dwóch głównych płatów bocznych. W tarczycy wytwarzane są między innymi hormony takie jak tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3). Hormony tarczycy wydzielane są pod wpływem tyreotropiny – TSH uwalnianej przez przysadkę mózgową. Gruczoł ten odpowiada przede wszystkim za metabolizm organizmu i bierze udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej. Masa tarczycy najczęściej wynosi średnio od 30 do 60 gramów. Magazynuje produkowane przez siebie hormony w postaci jodowanej tyreoglobuliny, zanim zostaną wydzielone do krwiobiegu. Medycznie prawidłowa czynność tarczycy określana jest terminem eutyreoza. Należy pamiętać, że istnieją składniki diety, które w pewnym stopniu wykorzystywane są do powstania hormonów tarczycy, na które osoby z zaburzeniami funkcji tarczycy, w tym, niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto powinny w szczególności zwrócić uwagę.

Niedoczynność tarczycy i jej objawy

Do najczęstszych chorób tarczycy należy niedoczynność tarczycy, w której dochodzi do zbyt niskiego wydzielania hormonów tarczycy i/lub ich niewłaściwego działania. Aktualnie najczęstszą przyczyną powstania niedoczynności tarczycy jest jej przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie, czyli choroba Hashimoto, czyli sytuacja kiedy system obronny organizmu atakuje własne komórki tarczycy.

Istnieje grupa objawów, które są charakterystyczne w niedoczynności tarczycy. Jednym z najbardziej powszechnych objawów i najszybciej zauważalnych jest szybszy przyrost masy ciała i tkanki tłuszczowej u osób chorych, często występujący mimo braku większych zmian dotychczasowej diety i braku apetytu. Nadwaga i otyłość, kiedy dieta często jest całkiem racjonalna, może być niepokojącym sygnałem i wskazywać na niedoczynność tarczycy. Ponadto może być zauważalne także osłabienie mięśni szkieletowych, może pojawiać się niedokrwistość i ospałość oraz obniżenie nastroju, co utrudnia podejmowanie aktywności fizycznej. Często występuje również nietolerancja zimna, sucha i szorstka skóra oraz pojawia się łamliwość włosów i paznokci.

Skuteczne odchudzanie dodatkowo może dodatkowo utrudniać częściej występująca u osób chorych na niedoczynność tarczycy depresja. W celu skutecznej redukcji masy ciała i poprawy kondycji organizmu warto zgłosić się do dietetyka. Poradnia dietetyczna to również miejsce gdzie można wykonać analizę składu ciała. Dietetyk przeprowadzi badanie składu ciała, w tym sprawdzi poziom tkanki tłuszczowej, nawodnienie, masę mięśniową, stan odżywienia, zapotrzebowanie kaloryczne i dobierze dietę tak, aby efekty odchudzania i stan odżywienia były jak najlepsze. Odchudzanie to ważny cel leczenia, ale nie jedyny. Dietetyk może on pomóc również w innej niezwykle często pojawiającej się dolegliwości u osób chorych jakim są zaparcia. I przede wszystkim dietetyk pomoże sprawdzić czy dotychczasowa dieta jest właściwa i zoptymalizować zalecenia. Zbilansujecie dietę tak, aby dostarczyć wszystkich niezbędnych do funkcjonowania tarczycy składników.

Dieta w Hashimoto i niedoczynności tarczycy – jakie jest jej znaczenie

Należy pamiętać, że wszystkie układy, narządy i gruczoły w naszym organizmie najlepiej funkcjonują jeśli stan odżywienia organizmu jest prawidłowy, dlatego głównym celem diety jest zadbanie o odpowiednią realizację zapotrzebowania na wszystkie witaminy i składniki mineralne, a w szczególności należy zadbać o te składniki, które wykorzystywane są do syntezy hormonów tarczycy. Do składników szczególnie istotnych w przypadku chorób tarczycy zaliczyć możemy selen, jod, cynk i żelazo, witaminy A, D i witaminy z grupy B oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Dlatego najlepiej jeśli dieta dostarczy ich odpowiednie ilości.

Następnie należy dobrać odpowiednią wartość energetyczną diety oraz zapewnić właściwe spożycie białek, tłuszczów i węglowodanów w diecie. Odpowiednio zbilansowana dieta może przyczynić się do spowolnienia przebiegu choroby Hashimoto, zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób współistniejących oraz w efekcie przyczynić się do utrzymania optymalnego stanu zdrowia i dobrego samopoczucia.

Dieta może ulec jeszcze dodatkowym modyfikacjom w zależności od chorób współtowarzyszących, dlatego dobrze, aby dietetyk wiedział o wszystkich dotychczasowych zdiagnozowanych chorobach. Warto więc przyjść na wizytę u dietetyka z aktualnymi wynikami badań oraz opowiedzieć podczas konsultacji o wszystkich występujących dolegliwościach, nietolerancjach i alergiach.

Należy pamiętać, że spadek masy ciała, a w szczególności tkanki tłuszczowej może mieć istotne znaczenie dla normalizacji stężeń hormonów we krwi. Z kolei nieprawidłowy stan odżywienia organizmu wynikający z bardzo restrykcyjnych diet eliminacyjnych oraz zbyt niskokalorycznych może przyczynić się do gorszej pracy i aktywności tarczycy. Bywają też sytuacje, kiedy dieta eliminacyjna (np. dieta bezglutenowa) jest niezbędna. W każdym przypadku taka dieta powinna być dobrana indywidualnie.

Niedoczynność tarczycy, choroba Hashimo – najważniejsze składniki diety

Oprócz odpowiedniej ilości pełnowartościowego białka w diecie osób z chorobami tarczycy warto również zwrócić uwagę na takie składniki jak selen, jod, cynk i żelazo, witaminy A, D i witaminy z grupy B oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Korzystną modyfikacją diety będzie zamiana nasyconych kwasów tłuszczowych zawartych w pełnotłustym nabiale, tłustych gatunkach mięs, produktach typu fast-food i słodyczach oraz maśle i smalcu na tłuszcze zawierające kwasy tłuszczowe nienasycone, do których źródeł zaliczyć możemy oleje roślinne (w szczególności oliwę z oliwek, olej lniany), awokado, orzechy, nasiona i pestki oraz ryby. Dodatkowo wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 stymulują przemianę T4 w T3 w wątrobie oraz mogą poprawiać wrażliwość tkanek na działanie hormonów tarczycy. Ich głównym źródłem są przede wszystkim tłuste ryby, takie jak łosoś, halibut, śledź i makrela oraz olej lniany i rzepakowy, orzechy włoskie, siemię lniane i nasiona chia. Dieta w Hashimoto i niedoczynności tarczycy powinna obfitować w te składniki.

Jod

Jod odgrywa istotną rolę w poprawnym funkcjonowaniu tarczycy, ponieważ niedobór tego składnika ogranicza produkcję hormonów tarczycy. Zalecane dzienne spożycie tego pierwiastka to około 150 μg, które w przypadku osób mieszkających w krajach objętych obowiązkowym wzbogacaniem soli tym pierwiastkiem, jest w większości w ten sposób realizowane. Choć wiemy, że spożycie soli jest limitowane. Dlatego warto wiedzieć, że jego dobrym źródłem są także ryby i skorupiaki morskie, algi. W zdecydowanie mniejszych ilościach występuje w warzywach. W przypadku diety w Hashimoto ilość jodu powinna być kontrolowana.

Selen

Selen jest to pierwiastek wchodzący w skład enzymu uczestniczącego w przemianach tyroksyny w formę aktywną – trójjodotyroninę, a jego niedobór może zmniejszać aktywność tarczycy. Ponadto pierwiastek ten wykazuje właściwości antyoksydacyjne i zmniejsza aktywność zapalną organizmu. Dieta bogata w selen to dieta bogata w orzechy brazylijskie oraz ryby i skorupiaki morskie.

Cynk, żelazo i witamina C

Żelazo i cynk są także składnikami warunkującymi prawidłową syntezę hormonów tarczycy. Cynk w diecie warto poszukiwać przede wszystkim w produktach zbożowych, zarodkach i otrębach oraz nasionach i pestkach, zwłaszcza w pestkach dyni. Żelazo natomiast kryje się w czerwonym mięsie oraz w produktach zbożowych oraz nasionach roślin strączkowych. Zwiększając spożycie żelaza w diecie dobrze jednocześnie zwiększyć spożycie witaminy C, która istotnie zwiększa jego przyswajalność. Znaleźć ją można w większości warzyw i owoców, a w szczególności w papryce czerwonej, natce pietruszki, porzeczkach, truskawkach, rokitniku, dzikiej róży i w cytrusach. Dobrze jeśli dieta w Hashimoto i niedoczynności tarczycy uwzględni te produkty, pamiętając o urozmaiceniu.

Witamina D

Niektóre badania wskazują na zależność między niedoborem witaminy D, a chorobami tarczycy, dlatego dobrze, jeśli dieta dostarczy możliwe ilości, które wspomoże wskazana suplementacja. Lekarz i dietetyk to osoby, z którymi warto skonsultować dokładne dawki witaminy D.

Dieta, niedoczynność tarczycy i substancje antyodżywcze

Substancje antyodżywcze są to składniki naturalnie występujące w żywności, głównie pochodzenia roślinnego w niewielkich ilościach, które mogą powodować zaburzenia związane z wykorzystaniem niektórych składników odżywczych przez organizm. Do głównych substancji antyodżywczych, na które należy zwrócić uwagę w przypadku chorób tarczycy są substancje goitrogenne (wolotwórcze) oraz inhibitory trypsyny. Substancje wolotwórcze naturalnie znajdują się w warzywach kapustnych i mogą obniżać produkcję hormonów tarczycy, ponieważ blokują wykorzystanie jodu. Inhibitory trypsyny z kolei znajdujące się w roślinach strączkowych mogą wpływać niekorzystnie na pracę tarczycy.

Aktualnie zaleca się umiar w spożyciu produktów zawierających substancje wolotwórcze i inhibitory trypsyny, jednakże nie zaleca się eliminacji tych produktów z diety. Niekorzystny wpływ tych substancji może się uaktywnić przy ich zbyt dużym spożyciu i jednocześnie występującym niedobrze jodu w organizmie i braku leczenia farmakologicznego. W przypadku osób, u których doszło do normalizacji hormonów pod wpływem przyjmowanych leków spożycie tych produktów w diecie nie ma większego znaczenia. Warto jednak zachować umiar i pamiętać o zasadzie urozmaicenia również w odniesieniu do warzyw.

Jednocześnie należy położyć nacisk na odpowiednią obróbkę termiczną, która zdecydowanie zmniejsza ilość substancji antyodżywczych w produktach roślinnych i warzywa kapustne i nasiona roślin strączkowych należy gotować bez przykrycia w dużej ilości wody. Wyjątek stanowi jedynie soja, w której substancje antyodżywcze nie są dezaktywowane podczas obróbki termicznej, zatem osoby z chorobami tarczycy powinny szczególnie uważać na spożycie soi i spożywać ją wówczas, kiedy w diecie zapewniona jest odpowiednia ilość jodu, a hormony tarczycy są na dość stałym poziomie i leki przyjmowane są regularnie.

Jaka powinna być dieta przy niedoczynności tarczycy? Dieta bezgultenowa, dieta wegetariańska, a może dieta paleo? Co mówią o tym badania?

Dieta w niedoczynności tarczycy powinna być dietą zbilansowaną, urozmaiconą i prawidłowo skomponowaną. Dieta taka powinna dostarczać w odpowiednich ilościach wszystkich witamin i składników mineralnych ze szczególnym uwzględnieniem tych, które wpływają na prawidłowe funkcjonowanie tarczycy.

Często jednak w przypadku chorób tarczycy rekomendowane są pewnego rodzaju restrykcje lub eliminacje w diecie (np. dieta bezglutenowa, dieta wegetariańska, dieta bezmleczna), które aktualnie nie znajdują potwierdzenia w badaniach naukowych.

Aktualnie dostępne badania naukowe nie dostarczają wystarczających dowodów naukowych do obowiązkowego stosowania diety bezglutenowej w przypadku występowania chorób tarczycy, aczkolwiek można rozważyć wprowadzenie diety bezglutenowej w przypadku nieprawidłowej odpowiedzi organizmu i oporności na leczenie farmakologiczne oraz w przypadku współwystępowania celiakii lub nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Można to sprawdzić.

Aktualnie nie ma również wystarczających dowodów na to, aby bezwzględnie rekomendować stosowanie diety wegetariańskiej osobom z chorobami tarczycy. Obecnie nie ma również żadnych rzetelnych badań potwierdzających skuteczność diety paleo lub jej zdrowotną przewagę nad prawidłową i dobrze zbilansowaną dietą w przypadku chorób tarczycy.

Zobacz także:

Dieta przeciwzapalna w Hashimoto i wspierająca odporność

Devdhar Y.H., Ousman K.D., Burman M.D.: Hypothyroidism. Endocrinol. Metab. Clin. N. Am. 2007; 36:595-561.
Hess S.Y., Zimmermann M.B.: The effect of micronutrient deficiencies on iodine nutrition and thyroid metabolism. Int. J. Vitam. Nutr. Res. 2004; 74(2):103-115
Zimmermann M.B.: The influence of iron status on iodine utilization and thyroid function. Annu. Rev. Nutr. 2006; 26:367-389.
Michael B., Zimmermann M.B., Köhrle J.: The Impact of Iron and Selenium Deficiencies on Iodine and Thyroid Metabolism: Biochemistry and Relevance to Public Health. Thyroid. 2002; 12(10):867- 879.
Maxwell C., Volpe S.L.: Effect of zinc supplementation on thyroid hormone function. A case study of two college females. Ann. Nutr. Metab. 2007; 51(2): 188-194.
Stolińska H., Wolańska D.: Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. 2012; 39(3):221-231.
Metso S., Hyytiä-Ilmonen H., Kaukinen K. i wsp.: Gluten-free diet and autoimmune thyroiditis in patients with celiac disease. A prospective controlled study. Scand J Gastroenterol. 2012; 47(1):43-8.
Tonstada S., Nathana E., Odaa K. i wsp.: Prevalence of hyperthyroidism according to type of vegetarian diet, Public Health Nutrition. 2015; 18(8):1482-1487.
Ch. Wook, Kim J.: Dietary Factors and the Risk of Thyroid Diseases: A Review. Int J Thyroidol. 2015; 8(2):137-146.
Sharma R., Bharti S., Kumar K. H.: Diet and thyroid – myths and facts. J Med Nutr Nutraceut 2014; 3:60-5.